το "δια ταύτα" θα το βρείτε στην θέαση-ακρόαση των δύο βίντεο - μία αστραπιαία κατανόηση του πως διαμορφώνεται μία λαϊκή μουσική τάση:
Α) ένα από τα τραγούδια της περίφημης ταινίας του πρώιμου Μπόλυγουντ MATA INDIA (αγγλιστί Mother India, στην ελληνική απόδοση όταν παίχτηκε στα σινεμά μας "Γη ποτισμένη με αίμα ιδρώτα"), ρωσσο-ινδικής παραγωγής 1957, με κοινωνικά μηνύματα– ήμουν δύο χρόνια αγέννητος – η ταινία αναδεικνύοντας σε μεγάλη σταρ την Ναργκίς έκανε πάταγο διεθνώς, ενώ στην Ελλάδα, η μεγάλη επιτυχία της απετέλεσε το έναυσμα ολόκληρου ρεύματος λαϊκών τραγουδιών (δεκαετία του '60), τα επονομαζόμενα «ινδικά», με αρχιερέα τον λαϊκό συνθέτη Μπάμπη Μπακάλη, για τον οποίο οι παλιότεροι λαϊκοί συνθέτες, ζηλεύοντας το σουξέ του, έλεγαν ειρωνικά ότι «το ραδιόφωνό του έχει δυνατή κεραία και πιάνει Βομβάη».Άλλοι πάλι μαρτυρούν ότι συχνά εθεάτο να εξέρχεται από σινεμάδες μετά του Καλδάρα κρατώντας ένα μπομπινόφωνο δια του οποίου λαφυραγωγούσαν τραγούδια και σκοπούς ινδικών ταινιών.
Φιλολογικόν παράλληλον: η λέξη ντουνιάς (duniya), που επανέρχεται συχνά στο τραγούδι, είναι ινδική και ουχί τουρκική, όπως ίσως νομίζουμε, και αποτελεί μέρος του τίτλου του βασικού τραγουδιού της ταινίας "duniya main hum aaye"
και Β).... από την μελοδραματική ταινία του Κώστα Στράντζαλη «Είναι σκληρός ο χωρισμός» (1963), το γνωστότατο "Το 'πες και το 'κανες" (μουσική Στέλιος Μακρυδάκης, στίχοι Δημήτρης Γκούτης) – κάθε μουσική ομοιότης με τα προηγούμενα είναι συμπτωματική…..
Υποσημείωση: ...στην ίδια ταινία ο Βασίλης Τσιτσάνης, επιμένοντας στον απερχόμενο ήχο, συμμετέχει με το "Πήρα τη στράτα κι έρχομαι"...
Κατακλείδα που χρήζει προσοχής: Ο Κώστας Στράντζαλης στις ταινίες του καταγράφει συγχρονικά , ίσως περισσότερο από κάθε άλλον σκηνοθέτη, την ελληνική μουσική πραγματικότητα σε όλο της το εύρος .... ψάξτε το και θα επωφεληθείτε.
1.Χ Σου γράφω από [...] το ιστορικό κέντρο του Νόβι Σαντ, ξέρεις: εκκλησία, δημαρχείο και στη μέση η πλατεία της αγοράς: Μεσευρώπη. Η Σερβία φαίνεται μια μπαταρισμένη χώρα που έχει δει και καλύτερες μέρες. Ίσως είναι το μέλλον της Ελλάδας, ίσως πώς θα ήταν τώρα η Ελλάδα χωρίς ΕΕ. Πάντως έχει παντού ελληνικές τράπεζες [...] και εταιρείες.
1.Χ Βγήκα βόλτα έξω. Πολύ ιδιαίτερη αίσθηση. Λίγο σαν Πράγα. [...] Σε λίγο φτάνω στον Δούναβη, που είναι εντυπωσιακός και μυρίζει σαν Πασαλιμάνι. Να τος.
1.Χ Πρώτο πιάτο: φασολάδα με λουκάνικο. Δεύτερο: κάτι. Πήρα και σαλάτα. Λάχανο, βεβαίως.
1.Χ Σύντομο ανέκδοτο: άνεργος Σέρβος καρδιολόγος.
1.Χ Είμαι σ' ένα μπαρ και περιμένω τους συναδέρφους μου. Νιώθω τη γνωστή κούραση που με πιάνει όταν ταξιδεύω μόνος. Τουλάχιστον είδα τον Δούναβη. Μυρίζει σαν Πασαλιμάνι αλλά είναι αρχοντικός. Ίσως τελικά προτιμώ τα ποτάμια από τη θάλασσα: έχουν όρια (όταν δεν ξεχειλίζουν) και πάνε κάπου (έστω και αργά).
Ωραίο το μπαρ. Σαν Εξάρχεια κάπως.
Όλοι αυτοί οι λαοί της Μεσευρώπης λαχταρούνε τη Μεσόγειο. Πολλές φορές με τρόπο γκροτέσκο. Εγώ γεννήθηκα εκεί αλλά βγήκα ζαβός.
[...]
Πολλή ιδιότυπη αυτή η μοναξιά στο ταξίδι, ιδίως άμα δε μιλάει κανείς αγγλικά και δε μιλάς τη γλώσσα: νιώθεις να σου διαφεύγουν ένα σωρό πράματα, ευκαιρίες, μυστικά.
Αυτά προς το παρόν από το Νόβι Σαντ.
3.X Φεύγω αύριο από το Νόβι Σαντ. [...] To φαΐ είναι τόσο βαρύ εδώ στας Μεσευρώπας που πείραξε μέχρι κι έναν ευτραφή ολλανδοελβετό συνάδερφο και γνωστό γκουρμέ. Άσε που ήπια και νερό της βρύσης και με πείραξε. "Ήπιες χλωριωμένο Δούναβη" είπε η [συμβία]. Αλλά έλα που δεν είναι χλωριωμένος μάλλον... Είμαι απρόσεχτος τελικά.
3.Χ Έκανα μια βόλτα στην πόλη απόψε κι έχει πολλά ωραία μικρά μαγαζιά για ποτό και φαγητό. Κρίμα που τα ανακάλυψα μόλις τώρα. Αλλά έτσι γίνεται συνήθως, όπως σου ξανάγραψα: χάνεις πολλά και, ακόμα κι αν τα βρεις, τι να τα κάνεις;
Χτες μετά το δείπνο-δυσπεψία πήγαμε 6-7 συνάδερφοι σε ένα κυριλέ μπαρ όπου ένα ποτηράκι ρακής ντόπιας (μπλιαχ) είχε 3 ευρώ, που για εδώ είναι τρελά λεφτά. Τέλος πάντων.
Συμπαθέστατη πόλη. Ποιος ξέρει αν θα ξανάρθω ποτέ.
3.Χ Σερβική εκκλησία. Καθόλου καρέκλες, μόνο στασίδια γύρω γύρω στους τοίχους. Μια απλή πρακτική ποιμαντική απόφαση διαμορφώνει ριζικά το εσωτερικό των εκκλησιών.
Φαντάστηκα πώς θα είναι [η πόλη] τον χειμώνα. Σκοτεινοί δρόμοι. Δημόσιος φωτισμός ελλιπής αλλά καθόλου σκουπίδια κάτω, άντε καμμιά γόπα.
4.Χ [συνταξίδεψα με τρεις δεσποτάδες στην πρώτη θέση, με είχαν ακριβώς πίσω τους]
Οι Έλληνες δεσποτάδες, με λιγοστές εξαιρέσεις, συμπεριφέρονται σαν καρδινάλιοι. Όχι τωρινοί καρδινάλιοι -- γερασμένα σχολιαρόπαιδα με τάση να χαζοπαζαρεύουν εύθυμα -- αλλά στριφνοί ή απλώς κατσούφηδες πρίγκηπες της Εκκλησίας που δείχνουν ξεκάθαρα να πιστεύουν ό,τι και ίσως οι περισσότεροι Έλληνες: ότι ο κόσμος τους χρωστάει.
ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ 1. Θλίβει με τούτος ο καιρός, τραγούδι: Δ.Α. Μαστροσπύρος, 06΄.10΄΄ 2. Τ’ αηδόνια της Ανατολής, τραγούδι: Σ.Μπάκα, 07΄.19΄΄ 3. Όλοι τα σίδερα βαστούν, τραγούδι: Γ.Αρβανίτης, 04΄.49΄΄ 4. Κάλεσμα κάμνει ο βασιλιάς, τραγούδι: Γ.Χατζημιχελάκης, χορωδία 06΄.15΄΄ 5. Εις τα ψηλά παλάτια, τραγούδι: Γ.Χατζημιχελάκης, 03΄.08΄΄ 6. Όταν λαλήση ο πετεινός, τραγούδι: Γ.Αρβανίτης, 03΄.44΄΄ 7. Όλα τα Δωδεκάνησα, τραγούδι: Σ.Μπάκα, 04΄.37΄΄ 8. Θωρείς τον τόν αμάραντο, τραγούδι: Σ.Μπάκα, 05΄. 18΄΄ 9. Άλλοτες όταν εκούρσευαν, τραγούδι: Γ.Χατζημιχελάκης, 05΄.32 10. Άγριον πουλί μερώθου μου, τραγούδι: Α.Δ.Μαστροσπύρος, Γ.Χατζημιχελάκης, Κ.Γράμπας, Γ.Αρβανίτης, 06΄.29΄΄ 11. Διώχνεις με μάνα, διώχνεις με τραγούδι: Σ.Μπάκα, 05΄.43΄΄ 12. Εις σε ψηλά βουνά, τραγούδι: Γ.Αρβανίτης, Κ.Γράμπας, χορωδία, 06΄.08΄΄
συνοπτικά
Στην ανάρτηση αυτή, όσο το επιτρέπει ο χώρος, γίνεται μια προσπάθεια να δοθούν οι απαραίτητες πληροφορίες που θα βοηθήσουν τον ακροατή να προσεγγίσει ιστορικά, φιλολογικά και μουσικολογικά την εποχή των τραγουδιών της συλλογής. Για τους ερευνητές περιορίζομαι σε κάποιες πολύ γενικές αναφορές, που αφορούν κυρίως στην προσωπική μου ματιά στο θέμα. Παραπέμπω κάθε ενδιαφερόμενο στην βασική του θέματος βιβλιογραφία, απ’ όπου μπορεί να διεισδύσει βαθύτερα σε ό,τι τον ενδιαφέρει.
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΖΑΡΑΚΗ: «ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΑΠΟ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ» Εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΝΑΚΑΣ, ISBN 960-290-192-6 BERTRAND BOUVIER «ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΙΒΗΡΩΝ» Έκδοση ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ (Μέλπως Μερλιέ), Αθήνα 1960.
κλικ από κάτω στο ... "κλικ για περισσότερα", για να ακούσετε τα κομμάτια του CD και να διαβάσετε το πληροφοριακό υλικό
Λίγες σκέψεις με αφορμή τις ερωτήσεις του Αθήναιου.
Αν η Τέρη θυμώσει δεν σου σπάει ένα πιάτο στο κεφάλι. Σου πετάει ένα πιάτο Ζιτζιάν και σου κόβει το κεφάλι.
Φυσικά γυναίκα που να παίζει με τέτοιο τρόπο χαρντ μπόπ δεν ματάχω ξαναδεί. Είναι απίστεφτο το ντράϊβ που έχει… Αν είναι έτσι και στ’ άλλα…της, περιπάτει.
Το κομμάτι που παίζει εδώ είναι σύνθεση του ντράμμερ Ρόϊ Χέηζ. Το άκουγα πιτσιρικάς με τις ώρες από το τρίο: Τσίκ Κορήα (πιάνο), Μιροσλάβ Βίτους (κοντραμπάσσο) και τον Ρόϊ στα τύμπανα. Εδώ πιάνο παίζει ο Ντανίλο Πέρεζ, με τον οποίο είχαμε περάσει ένα καταπληκτικό βράδυ στην ταβέρνα Σώκρατες, όταν είχε έρθει σαν πιανίστας του Ντίζη Γκιλέσπη. Του άρεσε πολύ μια κοπέλλα της παρέας χωρίς να ξέρει ότι μου άρεζε κι εμένα η κοπέλλα. Της άρεζα κι εγώ. Γελάσαμε πολύ –όλοι μας- όταν το κατάλαβε. Εχει παχύνει όπως τον κόβω. Μάλλον παντρέφτηκε ή τρώει τζάνκ φούντ. Εγώ τρώγω παγωτό καϊμάκι απ' τον Κοσμίδη, στη Δραπετσώνα.
Κουκουζέλη, ti lascio una canzone (σου αφήνω ένα τραγούδι) με νόημα μυστικό περνώντας απ’ το βουστάσι. Ο καιρός γάρ εγγύς, όπερ εστί μεθερμηνευόμενον πως ετοιμάζομαι να συναντήσω τον αδυνατισμένο (πλέον του προτέρου εύμορφον) φίλο, γυρο-λόγο του έλληνος λόγου, και ψευδοπροφήτην κυρ-Πάνο Πετεφρή (1948-2016). Με υπεσχέθη πως θα αληθεύσωμεν ή θα αλητεύσωμεν -δεν ενθυμούμαι καλώς, αν και, φυσικά προτιμώ το δεύτερο-περί της αρχιτεκτονικής των ναών και της σχέσης τους με την πολιτική, δηλαδή περί ανέμων και υδάτων.
Ακολουθεί χοιροβόσκειος ερμηνεία της Πετεφρείου ευαγγελικής υποσχέσεως.
Όταν ο Κύρος ο Μέγας -πρώτος ιδεολογικός αντίπαλος των Ελλήνων- δέχθηκε ένα απειλητικό Σπαρτιάτη κήρυκα, θέλησε να μάθει ποια είναι η Σπάρτη και πόσους άντρες μπορούσε να παρατάξει στο πεδίο της μάχης. Κάποιος συμβουλός του τον πληροφόρησε. Τότε ο Κύρος απάντησε με λογάκια που ξεκαθάριζαν μια για πάντα το γιατί η ασιατική ισχύς δεν μπορούσε να δεχθεί την «Ελληνικότητα»:
«Δεν με φόβισαν ποτέ οι άντρες που έχουν ένα ιδιαίτερο χώρο συνάντησης στο κέντρο της πόλης τους, όπου ορκίζονται το ένα και τ’ άλλο και εξαπατώνται μεταξύ τους».
Be lonely, τραγουδά ο Σιτσιλιάνος Mario Biondi. O οποίος, έχει κάτι από Θάς βεβαίως βεβαίως.
Εισαγωγικά, νομίζω ότι όποιος ακούει το 'Θα σημάνουν οι καμπάνες' και δεν του ανεβαίνει κάτι μέσα του (κόμπος, σκίρτημα, λυγμός, αναστεναγμός, μεγάλος κόμπος) α. είτε δεν είναι Έλληνας, οπότε δε μετέχει των ημετέρων ιδεασμών και συλλογικών νευρώσεων β. είτε είναι φασιστόμουτρο γ. είτε έχει μπουχτίσει τόσο πολύ τον Θεοδωράκη-περσόνα να λέει τις σάχλες του, που δεν μπορεί, τι να κάνει κι αυτός.
Η αυθεντική εκτέλεση (άκου κάτωθι βίντεο) δεν είναι σπουδαία. Πρώτον, έχει τον Μπιθικώτση, που τραγουδάει σαν υδραυλικός από τα Σεπόλια που περιγράφει ποδοσφαιρικόν ματς Αγροτικού Αστέρα-Προοδευτικής, προσφορά της Κολυνός. Το νεκρόφιλο ποιητικό όραμα του αποσπάσματος είναι τόσο ευρύ, τόσο σαρωτικό, τόσο στιλπνά ανατριχιαστικό, με έναν τόνο τόσο χωμάτινο αλλά και τόσο εαμικά απολυτρωτικό, που ο στόμφος του Μπιθί περισσεύει και πασαλείβει. Για να καταλάβουν και οι νέοι μας που μας διαβάζουν πώς αισθάνομαι την εκτέλεση του Μπιθί, είναι σαν να είσαι 19, να γυρίσεις με το κινητό σου το πιο καυλιάρικο, παθιασμένο και τρυφερό σεξ της 6ετούς ερωτικής ζωής σου (ναι, μάνα, τότε αρχίζουνε τα παιδιά πια), και μετά να βάλεις από πάνω τον σπυριάρη όλο λόγια φίλο σου τον Μπάμπη να το ντουμπλάρει με σχόλια τύπου "πώπω γαμήσια, δώσ' της, αγόρι μου, ε ρε γλέντια, κοίτα μία..." -- και τα λοιπά.
Η αυθεντική εκτέλεση όμως έχει ένα προνόμιο: τη σχεδόν μέταλ ενορχήστρωσή της, και δη όταν οι Μπλακ Σάμπαθ δοκίμαζαν ακόμα τον πρώτο τους μπάφο στον καμπινέ του σχολείου που δεν πήγαν. Ακούστε έτοιμα κομμένα ριφ τρελά στο 0:40, το δε σόλο που έρχεται καπάκι στο 1:03 μπορεί να το πειράξει και να το κάνει μούρλια μέχρι και η σχολική μπάντα μας, οι Nekrodeath. Τον επικό ροκ οργασμό στο 2:03 με τα ντραμς θα πούλαγαν τη μάνα τους οι Deep Purple για να τον έχουνε γράψει, άσε που θα τον έπαιζαν ιδανικά. Και τα λοιπά.
Αντί λοιπόν για μέταλα, παίρνουν το τραγούδι οι Μπλεεεεε. Να ομολογήσω ότι μετά την Τσάτσου δε μου αρέσουν και να ομολογήσω επίσης ότι αυτό δε θα έπρεπε να το λέω γιατί από τους Μπλε με χωρίζει ουάν ντιγκρί οφ σεπερέισον. Οι Μπλε λοιπόν μάς έδωσαν πέρσι αυτό:
Δεν είναι κακό, έχει μάλιστα και τις ευλογίες του ίδιου του Μίκη (ό,τι κι αν σημαίνει πια αυτό). Αλλά, ρε παιδιά, δεν. Πρώτα πρώτα, ακούγεται, αναπόφευκτα ίσως, δεδομένου του φορτίου που κουβαλάει το άσμα και του ποπ είδους που επιλέχτηκε, σα μετασοβιετικά ποπάκια που λατρεύουν οι ρώσοι φίλοι μου και που τους πωρώνουν. Δεύτερον, γιατί ακούμε τις καμπάνες μέσα στο τραγούδι; έρχονται (πάλι) οι AC/DC; Τρίτον, ηλεκτρικό βιολί για σόλο; Βάλτε σύνθι να του μπουμπουνίσουνε τον αδόξαστο, δεν είστε κι ο Αγγελάκας. Και πάμε στο 2:43.
Έχω ξεπατωθεί να πηγαίνω θέατρο εδώ και τρία χρόνια κι έχω παρατηρήσει ότι οι νέοι ηθοποιοί μας, εεε, δεν ξέρουνε να απαγγέλλουν (όταν μπορούνε βεβαίως να αρθρώσουν). Δεν μπορούνε να ελέγξουν τη φωνή τους. Αυτό είναι τρομερό, έτσι; Ποια είναι τα εργαλεία του ηθοποιού: η φωνή, το σώμα, το πρόσωπο. Δεν μπορεί πια να μας τα κάνει ο Καταλειφός και ο Τσακίρογλου όλα τα κομμάτια απαγγελίας, μεγάλοι άνθρωποι είναι. Τέλος πάντων. Στο 2:43 ακούω κάτι σαν οφ περιγραφή τσουρομαδήματος μεταξύ δύο παικτών σε ρεάλιτι, και μάλιστα η μία είναι κουλτουριάρα και ο άλλος φαβορί. Άλλη φωνή δεν έχει αυτό το παιδί που έκανε την απαγγελία; Μιλάμε για μια από τις πιο συγκλονιστικές ποιητικές εικόνες στη νεώτερη ελληνική ποίηση, ρε παιδιά, είναι σαν να βάλατε εμένα να διαβάσω το Μονόγραμμα (ξέρω ότι γελάτε τώρα όσοι έχετε ακούσει τη φωνή μου).
Τέλος πάντων, αυτά. Μεταλάδες, διασκευάστε τις 'Καμπάνες' τώρα. Ακούστε τη νεκροφιλία και το μουγκρητό που έχουνε μέσα τους, αποδώστε επιτέλους αυτή τη βαλκανική εκδοχή του βαμπίρ, στην οποία οι νεκροί θα μας ελευθερώσουν: Ανάσταση ρεεεεεεεεε.
Oι Οιωνοί άς με λέγουν Ιωνάν. Και οι Ύαινες, πόλιν Ιέναν.Εγώ ήμουν Ίωνας. Οταν το ψάρι με πλησίασε, διεδόθη πως με κατάπιε. Διαδόσεις. Το ψάρι, αβρά, με κατέστησε σπαδίαν, ευνούχον, χαντούμην, μοι φάνηκε πως ξεκίνησε γιά σουνέτι και κατέληξα άνευ.Η αγωνία με ετύλιξε και είτε ξετυλίχτηκα ως άρχων του λόγου και χαρά του γυρολογου, ως αέναος περιπατητής της σαρκός και ανησυχών. Μονίμως. Εντούτοις, κατά την πρώτην επαφήν μετά αιδοίων γυναικός, εκείνη δεν έδειξε ότι αντιλαμβάνεται κάποιο κενό στη συμπεριφορά μου. Απεναντίας είπεν οπόσον το εχάρη. Την θεώρησα χαζή και νόμιζα πως έκλεισε εκεί το ζήτημα.Αλλαξα όνομα, έγινα Βίωνας και Βίσωνας, επεδείκνυα την σκληρά μου χαίτη και δεν έδειχνα σικλέτι. Πάλε τα ίδια. Δεν τους ένοιαζε ή δεν έβλεπαν. Διότι καμία δεν ήξερε πως ήμουν Ιωνάς.
Τελικα ήταν ζήτημα φωτός, που είπε ο ρέκτης ποιητής απο κοντά απ΄τα Αλάτσατα ή ήταν ζήτημα στάσεως λωτού όπως επέμενε το ίδιο το ψάρι. Μια μέρα δεν άντεξα και το ερώτησα. Αφού με ήφαγες, γιατί δεν το πήραν χαμπάρι πως χαντούμης υπάρχω έκτοτε;
Δεν το κατάλαβαν, απάντησε με φωνή ψαριού, δηλαδή ένα σλιαρρρφσφσφσντούα διότι από λάθος στην μετάφραση των ο΄, νομίζουν πως ήμην όρκα ή τούνα ή μπαρακούδα γελοίως τεράστιο. Ενώ είμαι αθερίνα. Ψιλόψαρο. Σχεδόν γόννος. Ο Ίωνάς τον ήφαγε ο κήτος, εσένα τον Ίωνα σε τύλιξε ο κοπαδιαστός ειρμός των αφρόψαρων, τυλιχτηκες από το πληθος. Και εκεί, ένα μιτσο, ένα λιανό και ένα ψαρακουδάκι, σε τσίμπησε, αγά, στο αρχιδάκι. Αλλοι παθαίνουν ΠΑΣΟΚ, εσύ ήπαθες θαλάσσιον σοκ.
ΔΕν σε γουστάρω επειδή έβγαζες αυτοκίνητα κουβάδες, χωρίς φρένα, με φινίρισμα ό,τι προλάβαιναν από τις απεργίες
Δεν σε γουστάρω επειδη η Γκέιλ Χάνικατ στις μέρες σου χώρισε τον Ντέιβιντ Χέμμινγκς και πήγε να δουλέψει στο "Ντάλλας".
Δεν σε γουστάρω επειδή στις μέρες σου οι διαφημίσεις έγιναν μέρος του φιλοσοφημένου τίποτα.
Δεν σε γουστάρω επειδή μας έγδυσες και ματσαλευτήκαμε κατά βούλησιν, κι έπειτα οι γυμνοί χωρίστηκαν σε φυσιολατρες και θρησκόληπτους και βινήθηκε ο Δίας
Δεν σε γουστάρω για την γκλιτερένια γκλαμουριά σου, γιά το συμφωνικό ροκ, γιά τις τακούνες στα παπούτσια και τα στενά κλαρωτά πουκάμισα.
