15/4/09

in qua urbe vivimus?



Όπως ίσως θυμάστε κι από παλιότερα, έχω ένα θέμα με τον Πρώτο Λόγο Κατά Κατιλίνα. Βεβαίως ποτέ δεν έβγαλα άκρη εάν όντως ο Κατιλίνας ήταν ένας δημαγωγός συνωμότης ή απλώς πολιτικός αντίπαλος ενός προικισμένου ρήτορα. Θυμάμαι όμως πάντοτε τσιτάτα από τον περίφημο λόγο του Κικέρωνα. Έχει μάλιστα μια αποστροφή σε κάποιο σημείο, που πάντοτε μού έκανε εντύπωση με τον βαρύγδουπο τόνο του και τη σχεδόν προσποιητή αγανάκτησή του:

O di inmortales! ubinam gentium sumus? in qua urbe vivimus? quam rem publicam habemus?
("Αθάνατοι θεοί! σε ποιο λοιπόν γένος ανήκουμε; σε ποια πόλη ζούμε; τι πολίτευμα έχουμε;" -- η μετάφραση δική μου, διορθώσεις από φιλολόγους ευπρόσδεκτες)

Διαβάζοντας αυτές τις λέξεις, πάντοτε έκανα τις στερεοτυπικές σκέψεις που κάνουμε για τους Ρωμαίους: ποζεράδες, φαφλατάδες, κενοί ντενεκέδες ξεγάνωτοι, προσόψεις χωρίς ουσία, "γι' αυτό και δεν κατάφεραν να βγάλουν έναν φιλόσοφο της προκοπής" κτλ. κτλ. Βεβαίως, τώρα που μεγάλωσα (υπερβολικά), ξέρω ότι οι Ρωμαίοι είναι φίλοι μας, ότι ο παρακμιακός και παρακμασμένος πολιτισμός τους που στερεοτυπικά σκιαγραφείται στις βιβλικές και παραβιβλικές ταινίες της Αγίας και Μεγάλης Εβδομάδος είναι ο δικός μας πολιτισμός, κάτι που nos ancêtres οι Ρωμιοί (les byzantins, ντε) είχανε πάρα πολύ καλά χωνεμένο κι εμπεδωμένο, τουλάχιστον στο φαντασιακό επίπεδο. Τόσο καλά χωνεμένο κι εμπεδωμένο, όσο λ.χ. έχουμε εμείς οι Νέοι Έλληνες ότι μιλάμε τη γλώσσα που μας "δόθηκε" στις ακρογιαλιές του Ομήρου -- ή πώς το λέει ο Βιομήχανος-Ποιητής



(Ναι, είμαι με το Κόμμα του Εμπειρίκου: σαφώς καταλληλότερος για πρωθυπουργός, θα έφερνε τον ελεύθερο έρως και θα μετέφερε την πρωτεύουσα στην Οκτάνα, αντί να μουτζώνει το μετρό και να ψάχνει από που θα περάσουν οι αυτοκινητόδρομοι και τα ταξί).



Οι Ρωμαίοι, που λέτε, έχουνε μια ιστορία γεμάτη αποτυχίες. Άφησαν πίσω τους όμως πανανθρώπινη κληρονομιά. Ήταν καλοί μαθητές. Βέβαια, ήταν καλοί μαθητές όχι με τον τρόπο που ο Αριστοτέλης ήταν μαθητής του Πλάτωνα ή ο Βιτγκενστάιν του Ράσελ. Ήταν καλοί μαθητές σαν τους Αμερικάνους κατά την τριαίωνη ιστορία τους: από ένα μάτσο χωριάτες του κερατά, η Εστία της επιστήμης, της φιλοσοφίας, πολλών τεχνών.

Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία έπεσε όταν κατάντησε θεσμός που αυτοτροφοδοτούνταν, αυτοσυντηρούνταν και υπήρχε για χάρη των πελατών της. Ένα κοινό φετίχ (διεστραμμένα res publica) πέραν του ελέγχου των πολιτών, των οποίων τις ανάγκες υποτίθεται ότι εξυπηρετούσε. Ένα φετίχ τόσο δυνατό, ώστε ο Οκταβιανός δεν ανακηρύχθηκε βασιλιάς (rex) παρά ένα σωρό άλλα πράματα. Η Πολιτεία κατ' όνομα συνέχισε να υπάρχει. Η Σύγκλητος διοικούσε κάποιες επαρχίες, ο (Στρατηγός) Αυτοκράτωρ (imperator) και Αρχιερεύς (Augustus και pontifex maximus) άλλες.



Με άλλα λόγια: η δημοκρατία δεν καταλύεται μόνον όταν ένας μουρλός Μποκάσα αυτοανακηρύσσεται σε δεν-ξέρω-τι. Η σύγχρονη δημοκρατία μπορεί να γλιστρήσει προς την κοινοβουλευτική αυταρχία, στην οποία ελίτ πολιτικών και φίλων φροντίζουν ο ένας για τον αλλον και για τον εαυτό τους. Μια δημοκρατία (δημοκρατία ή και res publica) μόνο κατ' όνομα.



Όσο για την πόλη; Τι να πω. Οι εξοχές έχουνε μια διαχρονικότητα, μια ακινησία, μια διάρκεια. Μοναρχίες, ομοσπονδίες, ομόσπονδες μοναρχίες, δημοκρατίες, λαοκρατίες, κλεπτοκρατίες, όλες περνούν από πάνω τους και στη χειρότερη περίπτωση απλώς τις αποψιλώνουν (όπως έκανε ο κομμουνισμός στην Αλβανία). Οι πόλεις όμως ζούνε και πεθαίνουν ανάλογα με το πολίτευμα. Αν υπάρχει μια (υποθετική) πόλη όπου ο θόρυβος είναι ανεξέλεγκτος, η βρωμιά πανταχού παρούσα και η φτώχεια ξεχειλίζει, δεν είναι ζήτημα φυλετικής ιδιοσυγκρασίας. Αν πολλοί ζούνε μεταξύ μωλ και προαστείου και περισσότεροι μεταξύ ταλαιπωρίας και καταπατημένου δημόσιου χώρου, δε φταίει ο καιρός. Τις πόλεις δεν τις φτιάχνει το κισμέτ, ούτε καν ο πλούτος, αφού, όταν η πολιτική τού το επιτρέπει, ο πλούτος μπορεί να συγκεντρώνεται είτε μακριά από τις πόλεις (Βρετανία του 19ου), είτε στα φιλέτα μέσα στις πόλεις (Παρισάκι του 19ου). Η διαφορά Βαρκελώνης και Θεσσαλονίκης ή Αθήνας και Μαδρίτης είναι και ιστορική αλλά -- πλέον -- και πολιτική.



Καλό Πάσχα: ό,τι αξίζει απο τη χριστιανική πίστη είναι η λαμπρή υπόσχεση της ανάστασης των σωμάτων. Το λέει κι ο Απόστολος Παύλος. Για τις πόλεις, η πίστη έχει άλλα σχέδια, υπερβολικά μακρόπνοα και πολεοδομικώς ύποπτα ίσως.

5 σχόλια:

ΠΕΤΕΦΡΗΣ είπε...

Ένα ένα:
γιά τον Κατιλίνα πιστεύω ότι ήπαθε ό,τι θα πάθαινε ένας θαμώνας καφενείου που θα έλεγε "ένας Παπαδόπουλος μας χρειάζεται" άν έπεφτε στην αντίληψη του Κούγια και ο Κούγιας, εκείνο το διάστημα είχε λόγους να καταγγείλει τους χουντικούς.

Το βιομήχανος-ποιητής ελπίζω να είναι εξίσου διογκωτικό με το δικό μου που έλεγα τον Πεντζίκη "γιατρό". Ο Ελύτης ζούσε με ένα γλίσχρο εισόδημα.

Ο Εμπειρίκος πρωθυπουργός;ΈΞΟΧΟ. Προλαβαίνουμε ακόμη και στις ευρωεκλογές να τον προτείνουμε. Και μόνα τα οστά του αρκούν. Είδαμε με τους ζωντανούς χαϊρι. Εξάλλου δεν υφιστάμεθα τον Κώνστανς και τον Γεώργο χάριν των αποθαμένων τους;

Γιά τους Ρωμαίους, επιφανής αρχαιολόγος μου μετέδιδε ακμαία την σιχασιά του.Και μία αρχαία έφορος, μόλις έβλεπε όστρακα εποχής, θρηνωδούσε: "α! ρωμαϊκούλια". Είναι αμφότεροι υπεύθυνοι γιά ενα τερατώδες μουσείο και μιά κουλουρέ ξενοδοχειάρα που έχει ρημάξει μιά ακμαία αρχαία πόλη με το λιμάνι καιτα ωραία του.

Μου φαίνεται ότι ανεβαίνει το ύφος σας όταν ρωμαϊζετε εκφρόνως, ή μεταδίδω προσωπικά σακατλίκια;

Γουφ είπε...

αντε, Καλη Ανασταση..

παντως αμα αναστηθουν ολοι σωματικα και αναστηθουν και οι Ρωμαιοι θα εχουμε ντραβαλα..

Sraosha είπε...

Κούγιας ο Κικέρωνας; Αμάν.

Και ο αυριανός και καταλληλότερος πρωθυπουργός (η σήμερον ως αύριον και ως χθες) εφοπλιστόπαιδο ήταν. Αλλά και ψυχαναλυτής.

Με τον Κώνστανς και τον Γεώργο σίγουρα δε θα σχωρεθούν τ' αποθαμένα τους.

Καημένοι Ρωμαίοι. Τόση μα τόση αχαριστία. Ενώ οι ελληνιστικοί μπουμπούκοι πάντα στο απυρόβλητο.

Όσο για το ύφος, σας μπέρδεψε κι εσάς η φλυαρία των πολλών εικόνων. O tempora, o mores κτλ.

Γούφα, ωραία ντράβαλα όμως: οι άνθρωποι ξέραν από βέσπα.

Γουφ είπε...

παντως με 2-3 φανατικους καθολικους Ιταλους που ετυχε να γινει κουβεντα, τους σιχαινονταν και ουτε για αστειο δε θελαν να λεγονται απογονοι τους

αντε, ξανα καλη αναστασηηηηη!!...

Αστερόεσσα είπε...

Oμοίως "μπλαζέ" απέναντι στους Ρωμαίους.

Έφτιαξαν όμως και Βεσπασιανές. Δε θέλω να σκέφτομαι πώς θα ήταν η Αθήνα των κλασικών χρόνων στα σοκάκια ή αν τα σχοίνα γύρω απ' τα θέατρα ευωδούσαν αρκούντως ώστε να σκεπάζουν τις μυρωδιές του αφοδευμένου σκόρδου και σύκου.

Όσο για τις πόλεις... άσχημες πόλεις άσχημα καίγονται, το απέδειξαν οι τελευταίοι μήνες και δεν είδαμε ούτε καν κάποια ελεγεία τύπου Νέρωνα.

Καλή Ανάσταση! :)