Ο ζεστός Νοέμβρης του Sraosha

Ι



Είναι πάντα δύσκολο να είσαι ακριβής. Είναι τόσο δύσκολο, που συνήθως προτιμούμε την ευκολία της γενίκευσης.

Ξεκινάω με αυτή τη γενίκευση για να μιλήσω για τον Εμμανουήλ Ροΐδη. Ο Ροΐδης είχε τη συνήθεια και επιθυμία να ακριβολογεί. Γι' αυτό και δεν είναι ίνδαλμα σχεδόν κανενός (νταξ, υπάρχει ο μπλογκάς): η ακριβολογία συνήθως φαντάζει μεσοβέζικη και χλιαρή. Για παράδειγμα, ο Ροΐδης στηλίτευσε όσο πολύ λίγοι τα χάλια του ελληνικού κράτους και των ιδεολογιών της εποχής του, τη μωροδοξία των λογίων, των καθηγητάδων, των συγγραφέων, την υποκρισία των ηθών κτλ. Αντίθετα όμως με τον Σουρή, λόγου χάρη, αν και καυστικός δεν ήτανε σαρωτικός. Επίσης, δεν ήταν αναρχικός ή άπατρις, δεν ήταν σκοταδιστής, δεν ήταν ελευθεριάζων. Δεν ξέρω πολλά για την εποχή του Ροΐδη αλλά και να ήξερα, αφού δεν έχω έντονα ιστορικά ενδιαφέροντα, δε θα με απασχολούσε να καταλάβω ακριβώς την εποχή του: the past is a foreign country. Αυτό που με απασχολεί είναι ο Ροΐδης ως ένα πνεύμα που αρέσκεται να μέμφεται και, κυρίως, να ψέγει αλλά πάντα ζορίζεται να ακριβολογεί. Αυτό μας αφορά εμάς.

Δύσκολα πράγματα: Να μην αρνείσαι την πατρίδα σου κι από πού έρχεσαι και πώς διαμορφώθηκες, από ποια παράδοση βγήκες (δεν είναι κακιά η λέξη 'παράδοση') -- χωρίς ταυτόχρονα να αρνείσαι να δεις τα εγκλήματα της πατρίδας σου, τα κολλήματα του λαού σου, τις συμβάσεις που προσκυνάς, το ότι όλοι είμαστε συμβολές πολλαπλών διανυσμάτων και τροχιών ('ταυτότητες' τις λένε). Να αναγνωρίζεις τι είναι και τι κάνουν τα ναρκωτικά χωρίς να είσαι της (υποκριτικής) ολικής απαγόρευσης ή της γενικευμένης αντιαπαγόρευσης. Να αντιλαμβάνεσαι το οργανωμένο έγκλημα της σωματεμπορίας και της διακίνησης ανθρώπων και της διάθεσής τους χονδρική-λιανική, χωρίς να είσαι συλλήβδην κατά της πορνείας. Κάπως έτσι.

Το ζητούμενο δεν είναι ούτε η 'μέση λύση', ούτε η 'μέση οδός'. Το ζητούμενο είναι να βασανίζεις όσα νομίζεις ότι ξέρεις. Κάποια θα αντέξουν στο ζούληγμα και την ψηλάφηση, κάποια θα σου σκάσουνε μέσα στα χέρια σαν παραγινωμένες ντομάτες. Και μετά έρχεται το δύσκολο: να διατυπώσεις με ακρίβεια και τιμιότητα όσα κατάφερε να ζυγίσει η γκλάβα σου. Ακούγεται πεζό και σχεδόν κοινότοπο αλλά σίγουρα δεν είναι εύκολο -- κάτι σαν μια ιστορία που μου έλεγε ένας δάσκαλός μου: "Πώς να γίνεις πλούσιος; Απλώς αγόραζε φτηνά και πούλα ακριβά".

ΙΙ



Γύριζα σπίτι με το μετρό πολύ κουρασμένος. Κοιτούσα τις ωραίες κουρασμένες του μετρό, κάποιες καλωδιωμένες σε iPod. Κρατούσα σφιχτά τον χαρτοφύλακα, από παιδί αφήνω πράγματα εδώ κι εκεί, τα θυμάμαι λεπτά αργότερα και τρέχω να τα ψάχνω.

Κοιτούσα τις αφίσες για το 2012. Έχω δει δύο μίνι τρέιλερ. Ανεξάρτητα από την αντιπάθειά μου για τις ταινίες μαζικής καταστροφής και τη γενικότερη αναπηρία μου να τις απολαύσω, η ταινία πρέπει να είναι μαλακία, κάτι σαν ξαναμασημένο Deep Impact αλλά με μπόλικο Day after Tomorrow φαίνεται. Κοιτούσα τις αφίσες τώρα. Θυμήθηκα πως όταν ήμουνα παιδί, στον ηλεκτρικό και στα λεωφορεία και στις γιγαντοαφίσσες έβλεπες διάφορες ημίγυμνες να διαφημίζουν τζην, αρώματα, στερεοφωνικά, τσιγάρα κτλ.

Πώς φτάσαμε να μπανίζουμε δημοσία παλιρροϊκά κύματα και πλημμυρίδες μετεωρικής φωτιάς από εκεί που μπανίζαμε μπούτια και μαλλιά με μπόλικη λακ και ατημέλητα καλυμμένα στήθη; Σίγουρα φταίει η αλλαγή της χιλιετίας με τους χιλιασμούς της. Πιο πριν είχανε προετοιμάσει το έδαφος κάποιοι αμερικανοί χριστιανώμαλοι που έψαχναν το Θηρίο της Αποκάλυψης στην 'Υπερκυβέρνηση' (χάχαχαχαχααααα) της ΕΟΚ και τον Άψινθο στο Τσέρνομπιλ -- παίρνοντας γραμμή από την τριλογία του Αντιχρίστου που εγκαινίασε η ταινία 'η Προφητεία' το 1977: η δυσπιστία της αμερικανικής δεξιάς των Νότιων Βαπτιστών απέναντι στο Δημοκρατικό Κόμμα σε όλο το αποκαλυπτικό της μεγαλείο. Εδώ στην Ελλάδα μπολιάστηκαν αυτά στον κόσμο από γεροντάδες που κυκλοφορούσανε κασέτες με κηρύγματα, μετά την απογοήτευση του μέσου Έλληνα από τη δεύτερη τετραετία του Παπανδρέου του Β' του Δημαγωγού. Μετά ήρθε και το AIDS και μπήκε ο έρως στο ψυγείο κι αρχίσαμε τα περί αλληλοσεβασμού και αλληλοπεριχώρησης και μονογαμίας κτλ.

Στα 2009 οι άντρες φοβούνται τις γυναίκες, οι γυναίκες ψάχνουνε τους άντρες, οι γκέι δυσπιστούν απέναντι στο σεξ και οι λεσβίες κατηγορούν η μία την άλλη για μαγκώματα. Και πάμε στο σινεμά όχι για να δούμε το Νιώθω Μπλε / Νιώθω Κίτρινη ή τα Μυστήρια του Οργα(νι)σμού ή το Σουήτ Μούβι, αλλά τον Τιτανικό, τον Αρμαγεδδώνα, τον Πόλεμο των Κόσμων, το Happening, το 2012, κι άλλα τέτοια. Κοινώς, δώστε μας μαζική καταστροφή κι αφανισμό κι αφήστε τα γαμήσια: λερώνουν τα εσώρουχα. Ενώ η φωτιά και το νερό όλα τα εξαγνίζουν -- το είπε κι ο Δάντης.



Επίμετρο

Είναι πάντως χαρακτηριστικό το εξής: το genre 'τέλος του κόσμου' της εποχής μας ασχολείται με το γενικό και το αόριστο, όπου ανώνυμοι και πλήθη πνίγονται και αποτεφρώνονται θεαματικά μεν αλλά με τον τρόπο που πετιούνται οι συσκευασίες και τα περιτυλίγματα που ρυπαίνουν τον κόσμο μας. Αντίθετα, η σοφτ-κουλτουρέ τσόντα της δεκαετίας του '70 ασχολούνταν με το συμβάν, το καθέκαστο, το ειδικό (κι ας είναι το ίδιο το σεξ ίσως ό,τι πιο γενικό και γενικευτικό υπάρχει).

Οι ταινίες 'τέλος του κόσμου' ασχολούνται κι αυτές με το καθέκαστο και το ειδικό, αλλά μόνον όσων είναι προνοητικοί, γενναίοι ή τυχεροί να επιβιώσουν. Αυτοί μας ενδιαφέρουν: οι επιζήσαντες και (περισσότερο) οι επιβιωτές. Οι άλλοι να καούνε από τον αστεροειδή, να τους φάει ο γκοτζίλας, να τους ρουφήξει η ρουφήχτρα, να τους πνίξουν τα τσουνάμια, να τους φάνε τα χταπόδια του Άρη. Ενώ πάλι, τη δεκαετία του '70 στις κουλτουροπορνό ταινίες βλέπαμε ότι άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου (καθώς και άλλες κοιλότητες κι εσοχές) κι ότι το πιο βαρετό σεξ είναι το σεξ που κάνουν άλλοι -- εκτός κι αν είναι επί της οθόνης. Αυτό το τελευταίο μου φαίνεται διαχρονικό.