Sraosha: Ηθικός πανικός

Πριν καιρό έγραψα για τη σύλληψη ενός γκραφιτά στη Λευκωσία. Ο γκραφιτάς στην ανάκριση ρωτήθηκε "για τη σχέση του με τους αναρχικούς που προκαλούν επεισόδια". Στα σχόλια εκεί απλώς σημείωσα ότι "το παραμύθι ότι αναρχικοί στην Κύπρο προκαλούν επεισόδια είναι κλασικό παράδειγμα ηθικού πανικού: οι αναρχικοί στην Κύπρο δεν προκαλούν επεισόδια, απλώς, όταν διαμαρτύρονται, τους τουλουμιάζουνε στο ξύλο οι (σχεδόν κατά τεκμήριο) διεφθαρμένοι μπάτσοι της ΚουΔού". Όπου 'ΚουΔού', Κυπριακή Δημοκρατία.

Δεν έχω σκοπό να ξαναγράψω εδώ για το αναρχικό και αντιεξουσιαστικό κίνημα σε Ελλάδα και Κύπρο, αφού έχω ασχοληθεί αρκετά με το θέμα πρόσφατα και είμαι και αναρμόδιος, τελικά. Διαολίζομαι όμως να διαβάζω ότι οι "αναρχικοί προκαλούν επεισόδια" σε μια κοινωνία όπου, ακόμα και σήμερα, όταν θέλεις να εκφοβίσεις κάποιον ή λ.χ. να του υπενθυμίσεις χρέη του, βάζεις ανθρώπους γνωστούς να του κρούσουν (κάψουν) το αμάξι. Μέχρι κι εγώ έχω πρόσβαση σε τέτοιους ανθρώπους. Εγώ ο ξένος, ο πράος, ο άσχετος, ο Καλαμαράς, ο κοσμοκαλόγερος. Έτσι, έως πολύ πρόσφατα είχαμε έναν 'εμπρησμό' στις ειδήσεις κάθε τρεις-τέσσερις μέρες (ποιος ξέρει πόσοι δεν καταγγελλόντουσαν). Απεναντίας, θα ήθελα σοβαρά να αναφέρει κάποιος (πέρα από ανορθόγραφα συνθήματα, κυρίως μουτζουρώματα των πολλών φασιστικών, κι ένα μπουγέλο μαύρη μπογιά στα δικαστήρια με αφορμή τα πρόσφατα αίσχη) έστω και ένα επεισόδιο που προκάλεσαν "αναρχικοί" στην Κύπρο. Άσε που ούτε κράνη ή κουκούλες δε φοράν οι έρμοι!

Ο φόβος των αναρχικών, ιδίως στα κανάλια, προέρχεται από την ίδια πηγή που εκπήγασε κι ο φόβος του ΣΥΝ στην Ελλάδα. Μια αφορμή χρειάζεται κι εδώ για να ολοκληρωθεί η μίμηση της ελλαδικής πράξεως (εξ ορισμού σπουδαίας και τελείας για την εδώ εξουσία -- αλλά τα έχουμε ξαναπεί).



Πάντως ο κιτρινισμός των μέσων δεν εξαρτάται από το μέγεθος του φορέα τους. Δε χρειάζεται να είσαι η Telegraph ή το CNN για να κάνεις το έργο του Οξαποδώ στην (αν)ενημέρωση και στην (παρα)πληροφόρηση, για να ρουφιανεύεις και να εκφοβίζεις. Αρκεί να περνιέσαι για αυθεντία, είτε είσαι ο παπα-Κίτσος, είτε η Fox News. Και δεν κάνεις πάντα το έργο σου με όσα λες αλλά -- κυρίως -- με όσα υπαινίσσεσαι. Πιχί, που λέει και μια ψυχή:

Χτες αναφέρθηκε ακόμα ένα φιάσκο της κυπριακής αστυνομίας. Προσπάθησαν να εξαρθρώσουν με τη Μέθοδο Κλουζώ μια σπείρα εισαγωγής μαριχουάνας (προφανώς και γιατί χαλάνε την πιάτσα στους ντόπιους παραγωγούς και καλλιεργητές -- προστατευτισμός, κουμπάρε, άσε). Φυσικά δεν είναι αυτό το θέμα μας: αν η αστυνομία έκανε τη δουλειά της (όχι "σωστά", απλώς αν έκανε τη δουλειά της), εγώ θα ήμουνα γραμμένος σε Σωματείο Φίλων του Μπάτσου. Το θέμα μας είναι ότι το δελτίο ειδήσεων του κρατικού ραδιοφώνου ανέφερε ότι οι εισαγωγείς ήταν ένας Πορτογάλος και μια μελαμψή Ολλανδέζα! Πιάνει κανείς σας τον τραγέλαφο; Κι αν ναι, από τα κέρατα; Αναφέρθηκε το χρώμα της επιδερμίδας της διακινήτριας; Γιατί; Γιατί είναι όλοι οι Κυπραίοι Φιλανδοί και τους προκαλεί μια αμηχανία κι έναν φόβο η μαυροκακαριασμένη όψη των μελαμψών ξένων; Όχι, αλλά για να ξεκαθαριστεί ότι δεν είναι 'γνήσια Ολλανδέζα', παρά μιγάδα. Απλώς είχε ένα ολλανδικό διαβατήριο εκεί πέρα, ποιος ξέρει ποιοι την έσπειραν. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, το 'μελαμψή' εμπεριέχει και μια μομφή, μια προειδοποίηση απέναντι στο να ανακατώνονται οι φυλές. Έτσι είχανε βρίσει μια φίλη μου (ελληνοαφρικανή τρίτης γενιάς) έξω από ένα εκλογικό τμήμα στην Αθήνα: "βέβαια, αφού σας έδωσε ο Σημίτης ταυτότητες!" (ναι, η κωλόγρια είχε ζητήσει να δει την ταυτότητά της).

Να περάσουμε όμως κανονικά στην Αθήνα, για να δείτε ότι δεν πρόκειται απλώς για κυπριακή επαρχιωτίλα. Ας δούμε, λ.χ., τη Στιγμή της Αλήθειας. Την εκπομπή την έχω δει ακριβώς τέσσερις φορές (ναι, ξέρετε ότι έχω απέραντη υπομονή στον πραγματικό μου βίο: κοσμοκαλόγερος, σας λέω). Την πρώτη φορά έπαιζε ένας τύπος που πιθανότατα μισούσε τον πατέρα του, τη δεύτερη μια κοπέλα που είχε σεξουαλική ζωή ενός μέσου συνομήλικού της άντρα , την τρίτη ένας γιος ιδιοκτήτη στριπτιζάδικου που γλίτωσε το outing στο παρατσάκ, την τέταρτη μια κοπέλα γεννημένη στην Αλβανία (και Αλβανή όσο είμαι εγώ από το Παλιό Ψυχικό) που είχε σεξουαλική ζωή ενός γαμίκουλα συνομήλικού της άντρα. Παραλείπω όλα τα υπόλοιπα γύρω από αυτό το δημόσιο ξέσκισμα, στο οποίο απλώς απαντάς 'ναι' κι εύχεσαι να μη φας τα κέρδη σου σε καρδιολόγους για τον δύστυχο γονιό που παρακολουθεί, και μένω στο εξής:



Όλοι μας έχουμε πολλά μυστικά, και πολλά από αυτά θα είχαν τρομακτική ισχύ εάν τα εκθέταμε στην ατμόσφαιρα. Όμως, οι συντελεστές του παιχνιδιού αντιλαμβάνονται ότι τελικά για την κοινωνία μας δύο είναι τα είδη μυστικών που συνεγείρουνε τα πλήθη και πυροδοτούν ανατριχίλες και ρίγη: να μισείς τα γονικά σου και να είσαι πούστης. Αυτά αν είσαι άντρας. Αν είσαι γυναίκα, αρκεί να (παραδέχεσαι ότι) έχεις σεξουαλική ζωή.

Ανθρώπινη είναι -- ίσως -- η ευαισθησία απέναντι σε αυτά τα θέματα. Αυτό που με ξενίζει (ανάμεσα σε πολλά άλλα) είναι η εκλεκτική εμμονή με αυτά τα τρία θέματα, και μιλάω τώρα για καταστάσεις και γεγονότα πέρα από τη Στιγμή της Αλήθειας. Νομίζω ότι αυτή η εμμονή είναι χαρακτηριστική της κοινωνίας μας. Ενδεχομένως να μη μας ενδιαφέρει το 'καλό' και το 'κακό', το ορθό και το άδικο (ιδίως αφού είμαστε έτοιμοι να υποστηρίξουμε το άδικο εάν λ.χ. μάς διορίσει στο Δημόσιο), ενδεχομένως η ηθική στάση μας ως κοινωνίας να είναι καθαρά ηδονοβλεπτική, με την έννοια του "χαλβαδιάζω ό,τι δεν μπορώ να κάνω γιατί δε με παίρνει". Λέω, ενδεχομένως.

Μια παρένθεση: η "Αλήθεια" κάνει ό,τι μπορεί. Όταν οι συντελεστές ρωτάνε μια κοπέλα 19 χρονών εάν έχει παρτουζωθεί, αφού ήδη την έχουνε ρωτήσει εάν έχει κάνει "χρήση", πώς να το χειριστεί κι αυτή το θέμα ως παρουσιάστρια με το κοινό της να καγχάζει; Κι εγώ κάπως έτσι θα το χειριζόμουνα, κι ας μην [...].



Επιστρέφοντας τώρα στο μπανιστήρι. Κάποια στιγμή έπαψαν να ασχολούνται με την πορνογραφία οι παπάδες. Μάλλον επειδή κατάλαβαν ότι δε βάζει ιδέες στον κόσμο η πορνογραφία: οι ιδέες είναι εκεί που είναι έτσι κι αλλιώς -- άσε που πολλοί δεν έχουν άλλες ιδέες, μόνον πορνογραφικές. Έκτοτε η συζήτηση για την πορνογραφία έχει μετατραπεί σε μια συζήτηση σχετικά σοβαρών ανθρώπων:

Οι μεν αντιμετωπίζουν την πορνογραφία (και την πορνεία) όπως τη δουλεία: μια κατάσταση εξευτελισμού και ανελευθερίας, την οποία υπερασπίζονται με τάχα μου κοινωνικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα όσοι επωφελούνται από αυτή: άλλωστε οι δουλοκτήτες τον 18ο και τον 19ο αιώνα έλεγαν ότι είναι καλύτεροι από τους καπιταλίστες, αφού έχουν ανθρώπινη σχέση με τους δούλους τους κι ευθύνη απέναντί τους (τους ταΐζουν, τους ντύνουν, τους στεγάζουν) και δεν μπορούνε να τους σχολάσουν ανά πάσα στιγμή. Πολλοί θεωρούν τη συμμετοχή στην πορνογραφία (ή και το σεξ επί χρήμασι) κάτι αντίστοιχο της εξαναγκαστικής εργασίας και ως a priori εξευτελιστική.

Οι δε μιλάνε για το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Τι είναι πιο εξευτελιστικό: να σε πηδάν επαγγελματίες για 60-70 λεπτά (ώστε να βγει η περίφημη 20λεπτη σκηνή) για €2000 μίνιμουμ ή να καθαρίζεις λεκάνες, σκάλες, πατώματα, νιπτήρες, έως και δάπεδα σφαγείων με τη μάνικα, για μάξιμουμ €50 την ώρα; Η απάντηση είναι ότι εσύ αποφασίζεις. Πολλοί και πολλές που εκδίδονται μάλιστα θεωρούνε τους υποστηρικτές της άλλης πλευράς απλώς πατερναλιστές. Ακόμη περισσότεροί ζητούνε δικαιώματα και εργασιακή προστασία όσων συμμετέχουν στην πορνογραφία και των εργατών του σεξ αντίστοιχες με των άλλων εργαζομένων.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η συζήτηση για την πορνογραφία (όχι όμως και για την πορνεία) έχει μετατοπιστεί από την κατανάλωσή της στο πώς παράγεται. Οπότε, ουσιαστικά, και οι δυο πλευρές θα δέχονταν, λ.χ. την πορνογραφική πρόζα και το πορνογραφικό κόμικ; Υπάρχει και το σχετικό νομικό θέμα.