14/3/09

Πετεφρής:Γράμμα στον Μπερεκέτη

Ποιός παστουρματζής του ελληνιστικού κόσμου πίστεψε βαθέως ότι ο Πλάτωνας διέθετε αρχικά το όνομα "Αριστοκλής"; Δεν χωνεύω τον Πλάτωνα. Αμαρτία ομολογημένη, παραμένει αμαρτία. Δεν υπάρχει δάσκαλός του από πίσω. Γεννήθηκε με μαθητές. Έπλασε έναν Σωκράτη, που είναι πολύ πιό πραγματικός υπό την πένα του Ξενοφώντα και του Αριστοφάνη. Ηταν λογοτέχνης, ο πρώτος του είδους στον κόσμο. Δηλαδή ημίθεος.Όσο ημίθεοι ή θεοειδείς ή ένθεοι υπήρξαν όλοι του κόσμου οι τρελοί, οι σαλεμένοι, οι τραυλοί και τα παιδάκια.Η δυτική σκέψη στηρίζεται στην επιβεβαίωση της άνοιας, όσο η ανατολική παράγει ασταμάτητα κάτι συναισθηματικώς ορατά περιστεράκια. Ο κόσμος δεν σέβεται οτιδήποτε είναι σώμα. Δεν αντέχει τα πράγματα. Ο Πλάτωνας τα κρύβει, ο Αριστοτέλης τα καταγράφει γιά να μεταμορφωθούν.Στο πετεφρόμυαλο, η μαιευτική μέθοδος είναι η επιτομή της ανοησίας.Μόλις η αρχαιότητα μας αφήσει χώρο να δούμε πράγματα, απομένει ένα κενό διαμορφωμένο από αυταπάτες, που είναι ωστόσο η μόνη γνώση που μπορεί να διδαχτεί.Απέραντες, βαρετές ώρες κατανάλωσα διαβάζοντας σχολιαστές. Του Πλάτωνα, του Ομήρου, άλλων. Από εκεί ξεκινούν οι διατριβές, οι μονογραφίες, τα εγχειρίδια, η στάχωση του πρώτου εγκεφαλικού επεισοδίου που δικαιούται κάθε λυπημένη πσυχή. Το μυστικό, Μπερεκέτη, βρίσκεται στο φόντο του Ραφαήλου.Τα πρόσωπα κλέβονται, ο σκοτεινός θάλαμος που αντιστρέφει, αλλά ορθώς, το πράγμα (το res=τα ρέστα που περισσεύουν από την πεποίθηση)διατηρείται. Εκατοντάδες ζωγράφοι που λατρεύουμε θα χάνανε την λάμψη τους άν καταλαβαίναμε ότι δεν ήταν παιδιά -θαύματα και καταναλωτές ενός εσωτερικού τσίρκου(λέγουν το και ταλέντον) αλλά ότι είχαν υποκλέψει την τέχνη της ξεπατικωτούρας από γυαλί, από ριζόχαρτο, από μεταφορά της σκιάς στο τελάρο, από εύχυμους τρόπους να αποτυπώνεις σκίτσο με παροδικά υλικά,πρίν πιάσεις το κάρβουνο γιά να σε επαινούν παπάδες και γκόμενες, οπόσον τσακπίνη σε φτιάχνει η τέχνη. Δεν υπήρξε μεγαλύτερος κάλπης του ιδίου σώματος ωσάν του Πλάτωνος η επίτηδες παράδοση στον Λόγο. Τα μαθηματικά, Μπερεκέτη, δεν ρυθμίστηκαν ποτέ γιά να εξηγούν στους μαλάκες πόση ώρα θέλει ο κρουνός διαμέτρου μιάς ίντσας να αδειάσει βουτζί κοιλών τεσσαράκοντα.Γι΄αυτό και ο ενθουσιασμός του κουατροτσέντο υπέρ της προοπτικής του ενός ή των δύο σημείων φυγής, ήταν μιά ματαιωμένη επανάσταση. Διότι από το πολύ το χάλι-γκάλι, κανένας από αυτούς τους κλέφτες του βλέμματος(πρώτος ο Τζιότο,αλλα και εκειός ο Μπρουνελέσκι) δεν δούλεψαν με περισσότερες της μιάς γραμμές οριζόντων, μήτε καμπύλωσαν την ευθεία σε σοφές μη- μαθηματικές άντυγες.Γι΄αυτό και οι ζωγράφοι μεγαλουργούν όταν μελαγχολούν ή όταν ταπεινά μετριάζουν την έμπνευση σε δύο αντικείμενα επί του ιδίου καμβά. Ο ζωγράφος και ο κριτικός. Ο Μπέκλιν και ο θάνατος.Απεναντίας, τα σχόλια που προανέφερα και που βάρυναν αναιτίως την νεότητά μου, βλέπω πως υπουργούν περίφημα το μουσικό δοχείο της ζωής.Τελικά ,με δυό τζούρες Διονυσίου Αρεοπαγίτη και άλλων, ο ποιητής δραπετεύει ως γυμνιστής στα Μάταλα, σε προβλεπόμενες αγκαλιές που μυρίζουν πατσουλί. Απεναντίας, ο μουσουργός ακμάζει. Μήπως το ζήτημα, Μπερεκέτη μου, είναι πως το δικο σου έργο απαιτεί ρημαδιασμένη ,εξοντωμένη περιοχή που κάποτε κατείχε η συγγραφική επίνοια;
Α, γιά τον Αριστοτέλη δεν μιλώ. Τον φοβάμαι διότι.

Σιγά μη είναι "γράμμα στον Μπερεκέτη". Γράμμα στον Σαραόση και στον Κουκουζέλη είναι, με το ένα μάτι ανήσυχο στην άπνοια του Χοιροβοσκού.Αλλά κι αυτό ακόμη, τον Πλάτωνα μιμείται και υβρίζει.

10 σχόλια:

Sraosha είπε...

Ωραία τα λέτε για τον Πλάτωνα. Όμως εδώ τα χαλάμε:

Εκατοντάδες ζωγράφοι που λατρεύουμε θα χάνανε την λάμψη τους άν καταλαβαίναμε ότι δεν ήταν παιδιά -θαύματα και καταναλωτές ενός εσωτερικού τσίρκου(λέγουν το και ταλέντον) αλλά ότι είχαν υποκλέψει την τέχνη της ξεπατικωτούρας από γυαλί, από ριζόχαρτο, από μεταφορά της σκιάς στο τελάρο, από εύχυμους τρόπους να αποτυπώνεις σκίτσο με παροδικά υλικά, [...]

Μα, ακόμα κι αν ο Hockney έχει δίκιο και χρησιμοποιούσαν πολλοί (όχι όλοι) camera obscura, τελικά μόνο λίγοι έβγαλαν ενδιαφέροντα πράγματα.

Δεν είναι αυτά ψευδοδιλήμματα, π.χ. αν κάποιοι γλύπτες καλουπώναν τα μοντέλα τους, αν κάποιοι ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν camera obscura κτλ.; Στο κάτω-κάτω, τα προβλήματα της φόρμας κάπως πρέπει να λύνονται (τυφλοσούρτες, εξάσκηση, ταλέντο...), σημασία έχει όμως τελικά και τι λές με τη φόρμα και πώς η φόρμα το μεταμορφώνει και το εξακτινώνει.

Μετά από αυτά τα βαρυσήμαντα, περιμένω ταμπουρωμένος την επίθεση του πυροβολικού των μουσικών.

ΠΕΤΕΦΡΗΣ είπε...

Δεν τα χαλάμε με τίποτε.
Τεκνίον, οι ολίγες εξαετίες που μας χωρίζουν, δεν παίζουν ρόλον εδώ.
Εάν με ιδείς να ζωγραφίζω με ταχύτητα και ακρίβεια, θα πείς ότι όπως άλλοι αθρώποι εγκαθιστούν το γλαύκωμα στα ομμάτια των, εγώ έχω εγκαταστήσει camera obscura- τόσο άνετος δείχνω.
Αλλά ουσιαστικά ξεπατικώνω την λαγνεία της προετοιμασμένης εικόνας.Δεν είναι απλώς η σάρκωση του πράγματος: εάν ξέραμε τι και πως ο Ρούμπενς, όντως θα ήταν διαφορετική η εκτίμηση.Θα περιοριζόμασταν σε άλλες διαπιστώσεις, που εξάλλου δεν λείπουν μήτε σήμερα: λόγουχάριν ,ο "αστιγματισμός" του Θεοσκόπολι,η ωσάν τη ματιά του χανσενικού κολόβωσις των χαρακτήρων του Βερμεερ. Ετσι κι ο Ρούμπενς θα ήταν ένας έμπειρος ξεχειλωτής πτωμάτων. Διαφέρει, διαφέρει.
Αρα, καταλήγω,το "τι λές με τη φόρμα και πώς η φόρμα το μεταμορφώνει και το εξακτινώνει" γΊνεται προβλημα και οχι απογειωση.
Επειδή θα απαντήσεις πειστικά, φυλάγω καμιά πετρίτσα και καμιά χιονόμπαλα γιά συμβολικήν άμυνα, πριν (όντως!) ο θίασος των μουτρωμένων μουσικών μας πελεκήσει...

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Δεν υπάρχει ευκολότερο πεδίο ανάλυσης από αυτό των μουσικών έργων. Διότι πάμπολλα τα εργαλεία ανάλυσης και οι θεωρητικές μελέτες. Αναλύουμε μέχρις κεραίας μια σονάτα Μπετόβεν, σε βαθμό που μπορούμε να την ξαναγράψουμε απ' έξω κι ανακατωτά. Μόνο που για να την ερμηνεύσεις στο πιάνο πρέπει να είσαι ιδιοφυής και για να την συνθέσεις .... Μπετόβεν.
Ούτε διακόσια μαθήματα ανάλυσης, ούτε διακόσια σύνθεσης δεν σου αποκαλύπτουν τα πραγματικά μυστικά της φόρμας. Ούτε ο ίδιος ο Μπετόβεν ήξερε να τα πει με λόγια. Γιατί αν ήξερε, αν μπορούσε, θα έμπαινε στον πειρασμό να γράψει ένα συνταγολόγιο. Τελικά μπορεί ο καλλιτέχνης να ξέρει ακριβώς τι είναι αυτό που κάνει αλλά δεν ξέρει τελείως πώς το κάνει. Γι αυτό αν δεν είναι φασονίστας, από έργο σε έργο υποφέρει μέχρι να βγάλει από μέσα του κάτι που δεν έχει ξαναπεί.

ΠΕΤΕΦΡΗΣ είπε...

Το μόνο που με απασχολεί αυτή τη στιγμή είναι άν η φόρμα, αυτή η ακατάληπτη, κι ο δημιουργός, αυτός που όντως μπορεί να πράξει το έργο αλλά δύναται να αγνοεί το μονοπάτι προς το εγχειρίδιο είναι ουσιαστικά οι γεννήτορες της αποδοχής αυτού που συγκλονίζεται από ταις τέχναις και τα γράμματα. Γιά να το ειπώ στρωτά, εντέλει έχουμε μαγαζείον και δεχόμεθα πελάτες; πελάτες που δεν διάλεξαν εμάς, αλλά το λειτούργημά μας και τον κόπον μας; μήπως η δημιουργία είναι κι αυτή ένα πολύ διαβρωμένο κατάλοιπο παλαιών εντυπώσεων, όπως η σκωληκοειδίτις στο έσω κορμί και οι φρονημίτες;
Γι αυτό επιμένω στον Πλάτωνα, στο"όχι" προς τον Πλάτωνα και στο ζήτημα της επίκτητης φόρμας. Υπάρχει άνθρωπος που να πίνει νερό ρουφώντας το από την μύτη; γιατί δεν υπάρχει; επειδή η μύτη δεν διαθέτει άνετα και ηδονοθηρικά κύτταρα, παρά μόνον την αίσθηση της απόπνιξης; μήπως η φόρμα της τέχνης και η δυσκολία του δημιουργού να επαναλάβει τον ηδονικό του δρόμο, είναι απλώς αποτέλεσμα της πεποίθησής του ότι γιά να προσλάβεις την Τέχνη πρέπει να την μασήσεις από το εντεταλμένο προς τούτο στόμα;

Γουφ είπε...

πολυ ορθως συμπεριελαβες στο παραδειγμα περι απομυζυθρώσεως της Τεχνης τήν φρονιμύτην, κοινως σωφρονιστήρα οδοντα.

ως ειδικός πιστήμονας επι των οδόντων μπορω να σ΄βεβαιωσω οτι τριακονταετης παρακολουθησις των προσερχομενων ασθενων απεδειξε πως το 81,45% όσων ειχαν εξαγαγει τας φρονιμύτας των αντιμετώπιζαν Πλατωνιακώς την τεχνη του Shreimmer
και μονον το υπολοιπον του 18.55%
Αριστοτελιακώς.

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Όντως έχομεν μαγαζείον και δεχόμεθα πελάτες. Η τέχνη ως διδακτέον πεδίον πάντοτε είχε πελάτες. Δύο ή μάλλον τριών ειδών κατά βάσιν.
Οι πρώτοι είναι αυτοί που ήδη κάτι έχουν βρει να πουν και θέλουν να μάθουν αν όντως το λένε. Αυτούς ο γενναίος δάσκαλος τους φωτίζει, ο στενόκαρδος τους τυραννά. Οι δεύτεροι είναι αυτοί που έρχονται για να γίνουν κάτι το οποίο καλά-καλά δεν αγαπούν. Αγαπούν την αίγλη του. Αυτοί κατά πάσα πιθανότητα είναι οι «χορηγοί» της διαδικασίας του διδάσκειν την τέχνη. Πληρώνουν τα δίδακτρα για να συντηρείται η σχολή και ευτυχώς είναι οι περισσότεροι. Οι τρίτοι είναι αυτοί που προσποιούνται ότι δεν γνωρίζουν, αλλά έχουν βρει ήδη τον δρόμο τους. Κι όμως υπομονετικά κάνουν όλα τους τα μαθήματα και στο τέλος ίσως κάτι πολύ σημαντικό καταφέρουν, αν εν τω μεταξύ δεν ξεχάσουν ότι τα ξέραν όλα για το δρόμο τους, αλλά κάναν ότι δεν τα ξέραν. Διατρέχουν τον κίνδυνο να πέσουν θύματα της ίδιας τους της πλεκτάνης. Διότι την νομίζουν αθώα ταπεινοφροσύνη ενώ είναι υπέρτατος αυτοθαυμασμός. Θαυμάζουν σιωπηρά την τάχα μεγαλοφυΐα τους προβάλλοντας την ταπεινόφρονα εικόνα της επιμέλειας. Μπορεί στο τέλος να τους μείνει η επιμέλεια, αν δεν την σιχαθούν κι αυτή, αλλά η μεγαλοφυΐα που νόμιζαν ότι είχαν ήταν απλώς εξυπνάδα. Αν φερόντουσαν λοιπόν απλώς ως έξυπνοι και όχι ως ταπεινόφρονες μεγαλοφυείς θα είχαν προσφέρει φρεσκάδα στην τέχνη, αλλά προτίμησαν να φερθούν ύπουλα στον ίδιο τους τον εαυτό. Πολύπλοκοι άνθρωποι - έναν απ’ αυτούς τον ξέρω καλά ως κάλπικο εαυτό μου.

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Ξεκάθαρα πράματα: το τρίτον είδος, ο κάλπικος εαυτός μου, εννοείται είμαι εγώ (έστω και ένας αποτελεί είδος, αλλά όσοι πιστοί προσέλθετε).

Sraosha είπε...

Μα τι όμορφα που τα λέτε, Μπερεκέτη!

ΠΕΤΕΦΡΗΣ είπε...

Μπερεκέτη, πρόσθες άρα την εσχάτη των κατηγοριών: ο ίδιος άνθρωπος, η ίδια δορά να αγοράζει το πρωί, να ξυνίζει το μεσημέρι, να δημιουργεί απομεσήμερο και να εκτιμά τους ελαφρούς το δείλι. Από την "καταγγελία" μας, γιά να γίνουμε πιστευτοί (αλλά και ήρεμοι) πρέπει να παλεύουμε να βγάζουμε το συστατικό της έπαρσης. Σύμφωνοι. Αλλά υπάρχει και η έπαρση της παραίτησης, αξία την οποία υπηρετώ ευσεβάστως.

kukuzelis είπε...

Παρακολουθώ. Τι να πω;